Do zadań realizowanych przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, należy pomoc kombatantom i osobom represjonowanym okresu wojennego i powojennego. Centrum podejmuje działania w zakresie opieki zdrowotnej i usług opiekuńczych dla kombatantów i osób represjonowanych oraz dokonuje analizy ich sytuacji życiowej i podejmuje w tym zakresie stosowne inicjatywy.

Kombatant − dosłownie towarzysz broni. Słowo pochodzi z języka francuskiego i oznacza członka regularnych formacji wojskowych, ew. ruchu oporu. W znaczeniu potocznym jest to były żołnierz, partyzant lub uczestnik ruchu oporu. Według polskiej ustawy o kombatantach, kombatantami są osoby, które brały udział w wojnach, działaniach zbrojnych i powstaniach narodowych, wchodząc w skład formacji wojskowych lub organizacji walczących o suwerenność i niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej.

Osobami represjonowanymi są osoby, które podlegały represjom wojennym i okresu powojennego.

Zgodnie z prologiem do ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego:

„Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje szczególne zasługi dla Polski tych wszystkich obywateli polskich, którzy walczyli o suwerenność i niepodległość Ojczyzny, nie szczędząc życia i zdrowia na polach walki zbrojnej – w formacjach Wojska Polskiego, armii sojuszniczych, a także w podziemnych organizacjach niepodległościowych i w działalności cywilnej – z narażeniem na represje.

Sejm stwierdza, że władze III Rzeszy Niemieckiej, ówczesne władze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i komunistyczny aparat represji w Polsce są winni cierpień zadanych wielu obywatelom Państwa Polskiego ze względów narodowościowych, politycznych i religijnych. Spowodowały one śmierć wielu milionów, a dla wielu stały sie przyczyną trwalej utraty zdrowia.

Kombatantom oraz ofiarom represji należny jest głęboki szacunek wszystkich rodaków oraz szczególna troska i opieka ze strony instytucji państwowych, samorządów terytorialnych i organizacji społecznych”.

Polskim urzędem centralnej administracji rządowej, powstałym 1991 roku w celu zapewnienia kombatantom oraz ofiarom represji wojennych i okresu powojennego niezbędnej pomocy i opieki oraz należnego im szacunku i pamięci jest Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

 

Uprawnienia kombatanta

1. Kombatanci wraz z emeryturą lub rentą otrzymują co miesiąc:

• dodatek kombatancki
• ryczałt energetyczny
• dodatek kompensacyjny

2. Korzystają z ulg taryfowych:

• 50% przy przejazdach miejskimi środkami komunikacji miejskiej;
• 51% w komunikacji krajowej przy przejazdach:

• 1 i 2 klasą pociągów osobowych i pośpiesznych oraz w 2 klasie pociągów innych niż osobowe i pospieszne – na podstawie biletów jednorazowych,
• autobusami w komunikacji zwykłej i przyspieszonej – na podstawie biletów jednorazowych.

3. Kombatanci korzystają z pierwszeństwa do:

• środowiskowej opieki socjalnej w miejscu zamieszkania;
• uzyskania miejsc w domach pomocy społecznej;
• opieki zdrowotnej.

Zmiany w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wprowadzą udogodnienia mające na celu usprawnienie korzystania przez kombatantów z prawa do leczenia poza kolejnością. Zgodnie ze zmienionym zapisem art. 47c ww. ustawy zakłady opieki zdrowotnej (świadczeniodawcy) udzielać będą świadczeń kombatantom i inwalidom wojennym poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej listy oczekujących. Konsultacja będzie musiała się odbyć w dniu zgłoszenia, a jeśli nie będzie to możliwe, zostanie wyznaczony inny termin poza kolejnością przyjęć. Świadczenie z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej nie będzie mogło być udzielone w terminie późniejszym niż w ciągu 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia.

1. Okresy działalności kombatanckiej zalicza się do okresów zatrudnienia, od których zależy przyznanie lub wysokość świadczeń przysługujących pracownikom od pracodawcy.
2. Kombatantom pozostającym w zatrudnieniu przysługuje prawo do zwiększenia urlopu wypoczynkowego o 10 dni roboczych, o ile korzystają z urlopu w wymiarze nieprzekraczającym 26 dni roboczych w roku.
3. Kombatanci mogą na swój wniosek przejść na emeryturę po osiągnięciu 55 lat przez kobietę i 60 lat przez mężczyznę, jeżeli mają okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury (dotyczy osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949).
4. Rozwiązanie stosunku pracy z kombatantem w okresie 2 lat przed osiągnięciem wieku uprawniającego do wcześniejszego przejścia na emeryturę, wymaga zgody starosty.
5. Kombatantom, którzy łącznie spełniają następujące warunki:

• nie posiadają prawa do żadnych świadczeń rentowych lub emerytalnych ani prawa do uposażenia w stanie spoczynku albo uposażenia rodzinnego;
• nie osiągają dochodów z tytułu pracy, pozarolniczej działalności gospodarczej podlegającej ubezpieczeniu społecznemu lub z tytułu rolniczej działalności gospodarczej podlegającej obowiązkowemu ubezpieczeniu rolników;
• osiągnęły wiek dla kobiet – 55 lat, dla mężczyzn – 60 lat

przysługuje świadczenie w wysokości dodatku kombatanckiego oraz ryczałtu energetycznego, dodatek kompensacyjny i 37% ulga taryfowa w komunikacji międzymiastowej.

Uprawnienia osoby represjonowanej

Od dnia 1 stycznia 2003 r., osobom represjonowanym, zgodnie z obowiązującym brzmieniem art. 12 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2039 z późn. zm.) tj. osobom, których inwalidztwo pozostaje w związku z pobytem w miejscach, o których mowa w art. 3 i art.4 ust.1 ustawy kombatanckiej – przysługują świadczenia pieniężne i inne uprawnienia przewidziane w przepisach ustawy z dnia 29 maja 1974r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1100). Prócz przysługujących uprawnień kombatanckich, osoby represjonowane, jako inwalidzi mają prawo do poniżej wymienionych udogodnień:

1. Ustawa z dnia 29 maja 1974 roku o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin przewiduje dla inwalidów wojennych i osób represjonowanych, prócz kombatanckich, następujący katalog świadczeń.

Renta inwalidy wojennego

Wysokość renty zależy od stopnia inwalidztwa. Przy inwalidztwie I i II grupy renta wynosi 100% podstawy wymiaru, a przy III grupie 75% podstawy wymiaru. Do renty przysługuje dodatek pielęgnacyjny z tytułu zaliczenia do I grupy inwalidzkiej lub z tytułu ukończenia 75 lat życia, a w przypadku posiadania uprawnień kombatanckich – dodatek kombatancki, ryczałt energetyczny i dodatek kompensacyjny. Renta inwalidy wojennego jest swoistym odszkodowaniem za utratę zdrowia w służbie dla ojczyzny. Dlatego jej wypłata nie podlega ograniczeniom w razie osiągania przez inwalidę dochodów z pracy lub innej działalności zarobkowej. Natomiast w razie zbiegu uprawnienia do renty inwalidy wojennego i emerytury z tytułu ubezpieczenia społecznego inwalida wojenny może korzystać jednocześnie z obu świadczeń, z tym ograniczeniem, że jedno z nich (wybrane przez uprawnioną osobę) będzie w tym przypadku wypłacane w wysokości obniżonej o 50%. Renta z tytułu inwalidztwa wojennego jest zwolniona z podatku dochodowego pobieranego od osób fizycznych. Zwolnienie podatkowe dotyczy również dodatku pielęgnacyjnego. Dodatek pielęgnacyjny odpowiada wysokości dodatku przewidzianego w systemie zabezpieczenia emerytalnego pracowników, z tym że dla inwalidów wojennych I grupy jest on o 50% wyższy. Powyższe świadczenia finansowane są z budżetu państwa.

Przywileje pracownicze

Inwalidzie wojennemu i osobie represjonowanej – oprócz przywilejów pracowniczych określonych w ustawie o kombatantach – ustawa o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz członków ich rodzin zapewnia dodatkowo szczególną ochronę stosunku pracy. Rozwiązanie lub wypowiedzenie umowy o pracę wymaga pisemnej zgody właściwego starosty i może nastąpić tylko z ważnych przyczyn, w szczególności gdy inwalida całkowicie lub w znacznym stopniu utracił zdolność do wykonywania dotychczasowej pracy lub dopuszcza się naruszenia dyscypliny pracy. Takimi powodami może też być likwidacja lub upadłość zakładu pracy. Ochrona ta nie obejmuje stosunku pracy osoby, która spełnia warunki do nabycia emerytury lub, która została powołana na stanowisko kierownicze przez instytucję nadrzędną nad zakładem pracy.

Wcześniejsze emerytury

Prawo przejścia na wcześniejszą emeryturę inwalidów osób represjonowanych jest analogiczne do przepisów określonych w ustawie o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego.

Uprawnienia komunikacyjne inwalidów wojennych i osób represjonowanych

Inwalidom wojennym przysługuje prawo do ulgi w wysokości 100%.

Inwalidom wojennym i osobom represjonowanym przysługuje prawo do bezpłatnego korzystania z odbiorników radiowych i telewizyjnych.

Opieka zdrowotna

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych  (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 146) stanowi dla inwalidów wojennych i osób represjonowanych następujący katalog udogodnień:

• bezpłatne zaopatrzenie w leki spełniające łącznie następujące warunki:
• oznaczenie symbolem Rp w decyzji dopuszczającej do obrotu,
• wpisanie do Rejestru Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 46);

• prawo do bezpłatnych wyrobów medycznych będących przedmiotami ortopedycznymi i środków pomocniczych do wysokości limitu ceny określonego w przepisach (art. 47);
• wykonywanie ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne finansowane ze środków publicznych bez skierowania od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego (art. 57 ust. 2 pkt 10).

Dokumentem potwierdzającym uprawnienia jest legitymacja osoby represjonowanej, dokument wydawany na podstawie Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 marca 2003 roku (Dz. U. Nr 61 z dnia 10 kwietnia 2003 roku poz. 539) przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Wygląd zewnętrzny dokumentu: oprawa twarda, materiał płótnopodobny z tłoczonym napisem: LEGITYMACJA OSOBY REPRESJONOWANEJ.